Leerorkest

‘Iedere leerling moet gewoon muziek leren maken’

Een dinsdagochtend op de CSB. Vanuit de ene hoek van het muzieklokaal klinken violen, vanuit een andere cello’s en even verderop blazen leerlingen hun longen uit hun lijf op de klarinet. Een muziekles van een brugklas. Maar het is geen gewone les. De klas vormt met elkaar een heus leerorkest. Muziekdocent Petra Smit staat aan de basis van dit bijzondere project.

Niet alleen werd Petra twee jaar geleden uitverkoren tot beste muziekdocent van Nederland, ook met dit project maakt zij zich hard voor muziekonderwijs op hoog niveau. “Ik vind het heel belangrijk dat kinderen zich muzikaal, creatief en emotioneel ontwikkelen”, legt Petra uit. Ze heeft er behoorlijk aan moeten trekken om het voor elkaar te krijgen, maar nu is het dan zover: alle zeven brugklassen op de CSB krijgen van oktober tot de kerstvakantie les van drie ervaren muziekdocenten van stichting Het Leerorkest. Daarna kunnen leerlingen die enthousiast zijn geworden, tot de zomer hun muzikale vaardigheden verder ontwikkelen in een leerorkest dat na schooltijd repeteert. Petra: “Ik heb daar de rol van dirigent en de docenten van het leerorkest spelen dan zelf ook mee.”

Aanraking komen

Het is niet verwonderlijk dat Petra dit voor elkaar kreeg. Ze ademt muziek. Zo bespeelt ze zelf diverse instrumenten, dirigeert en treedt – als corona geen roet in het eten gooit – op als klassiek zangeres. Daarnaast geeft ze al bijna 28 jaar muziekles op de CSB. Jaren geleden hoorde ze al van het bestaan van Het Leerorkest, geïnitieerd door Marco de Souza, directeur van Muziekcentrum Zuidoost. “Zijn missie is dat alle kinderen, of ze nu arm of rijk zijn, in aanraking moeten kunnen komen met muziek. Ik dacht toen al: dat wil ik ook! Een jaar of vijf geleden heb ik al eens een poging gedaan om de financiering hiervoor rond te krijgen, maar omdat we toen niet aan alle eisen voldeden, bleef het op de plank liggen.”

Eindelijk starten

Toch bleef Petra met het idee rondlopen, en bracht het elk jaar opnieuw ter sprake bij de directie van de CSB. Die was altijd enthousiast, maar het project kwam in een stroom­versnelling toen Petra muziekdocent van het jaar werd. “Duco Adema stuurde felicitaties en een bos bloemen en vroeg me gelijk of ik iets wilde doen op de Cederdag. Ik heb toen een leerorkest georganiseerd voor docenten. Met succes. Daarna dacht ik: het moet nu gewoon gebeuren!” Petra volgde vervolgens een cursus subsidie schrijven, kreeg hulp van Marlies Kok van het Cederbureau, sprak met Het Leerorkest en benaderde verschillende fondsen en zelfs advocatenkantoren op de Zuidas. Met al die verschillende bijdragen kon ze dit jaar het leerorkest voor de brugklassen starten, maar het is haar droom om het leerorkest een structurele plek te geven op de CSB. “Daarvoor moeten we het plan herschrijven voor de grote subsidie­verstrekkers zoals de gemeente. Maar ik heb goede hoop.”

‘Ik vind het heel belangrijk dat kinderen zich muzikaal, creatief en emotioneel ontwikkelen’

Er gebeurt iets

Ondertussen loopt Petra trots door haar lokalen. Ze luistert mee met de verschillende groepen, helpt hier en daar een individuele leerling en corrigeert als dat nodig is. “Kijk, je kunt niet luisteren als je erdoorheen praat. En het is bij een orkest heel belangrijk dat iedereen goed kan horen waar je bent in de muziek.” De meeste leerlingen zijn enthousiast, vertelt Petra. “Ze mochten zelf een voorkeur aangeven voor een van de orkestinstrumenten, dat proces verliep heel natuurlijk. De meesten zien het wel als een verplicht onderdeel van de lessen op school. Maar ik heb geen kind horen zeggen ‘ik wil dit niet.’ En bij sommige leerlingen zie je echt iets gebeuren. Die zijn heel geconcentreerd aan het spelen. En dat is best bijzonder, want het is muziek waar ze niet elke dag naar luisteren.

Ze spelen drie klassieke stukken die speciaal voor het leerorkest zijn geschreven. Alle brugklassen oefenen dezelfde stukken, en iedere klas treedt uiteindelijk ook op. Half januari hervatten we na de lockdown de repetities en de week erop vinden de concerten plaats. Een van de concerten wordt gedirigeerd door oud-leerling Rosario Mussendijk oftewel rapper SOR. Hij deed eindexamen muziek op de CSB. Ik ben heel trots op hem: op 16 januari won hij de landelijke dirigeerwedstrijd van het televisieprogramma Maestro.”

Verschil maakt

“Veel van onze leerlingen krijgen het spelen op een instrument niet van huis uit mee. Daarom vind ik dit project ook zo belangrijk. Het spelen op een instrument is niet alleen bevorderlijk voor het ontwikkelen van zintuigen als ogen en oren, maar ook voor de motoriek, het gebruiken van je emoties. En het samenspelen bevordert de sociale cohesie in de klas. Ik ben er echt trots op, en het is fijn dat er aandacht voor is, maar eigenlijk zou het niet bijzonder moeten zijn. Muziek zit in de mensheid, zou geen speciaal feestje moeten zijn. Wat ik hoop dat het de leerlingen oplevert? Dat het verschil maakt. En als ik zo om me heen kijk, zie ik dat ook gebeuren. Dat is mooi.”

‘Het is leuk om serieus met muziek bezig te zijn’

“Mevrouw Smit vertelde ons begin dit jaar over het leerorkest. We mochten kiezen tussen viool, klarinet of cello. Eigenlijk wilde ik viool leren spelen, hoewel ik altijd wel een beetje droevig van het geluid word. Uiteindelijk werd ik ingedeeld bij de cello’s, ook heel mooi. In Sudan speelde ik piano, dus ik kon al noten lezen. Nu we als klas samenspelen moet je goed luisteren: je moet weten hoe lang de noten zijn en wanneer je precies moet stoppen. Vorige week hebben we voor het eerst met alle instrumenten samen gespeeld, best moeilijk nog. Ik zou misschien wel door willen met het leerorkest na school, het is leuk om samen te spelen en serieus met muziek bezig te zijn. En mijn moeder hoopt dat ik goed cello leer spelen.”

Nobel, klas H1D

‘Misschien wil ik wel een instrument gaan spelen’

“Zelf vind ik het best goed gaan in het leerorkest, ik leer wel snel. Omdat ik thuis soms piano of gitaar speel, weet ik al veel van muziek. Het is heel leuk om samen met de hele klas te spelen, maar de klarinetten zijn nog wel te hard. Ook merk ik dat er in onze vioolgroep verschillende niveaus zijn, de docent mag van mij nog wel wat strenger zijn, zodat iedereen op hetzelfde niveau blijft. Door het leerorkest ben ik gaan nadenken of ik niet zelf een instrument zou willen spelen. Ik heb hier de liefde voor de viool wel ontdekt!”

Valerie, klas H1D