Interview
‘Digitale geletterdheid verdwijnt niet meer uit het onderwijs’
Van de 21e -eeuwse vaardigheden in curriculum.nu tot conceptleerlijnen: over hoe digitale geletterdheid een plek krijgt in het onderwijs wordt al heel lang gesproken en nagedacht. In 2024 zijn door SLO de nieuwe conceptkerndoelen digitale geletterdheid gepresenteerd aan het ministerie van OCW. Wat is de huidige stand van zaken? We spreken erover met Milena Spaan, docent Technologisch Design aan de CSB en voormalig vakexpert bij het kerndoelenteam digitale geletterdheid van SLO.
Milena, je was betrokken bij het kerndoelenteam digitale geletterdheid van SLO. Kun je ons meenemen in de huidige stand van zaken?
“De kenniskring Identiteit onderzoekt het onderwijsaanbod van de vakken godsdienst en levensbeschouwing door middel van een enquête op alle scholen. Daarnaast voeren we zogeheten profielgesprekken op de scholen, waarin we van gedachten wisselen over hoe elke school invulling geeft aan de volgende opgave: “Hoe kunnen we oog hebben voor iedere leerling, zodat elke leerling zich thuis voelt en op een prettige manier zijn diploma kan halen?
Ook nemen we als kenniskring deel aan een onderzoeksproject onder leiding van Floor Rombout, associate lector aan de Hogeschool van Amsterdam. Dit project, met een geplande start in 2025, heeft een looptijd van 4 à 5 jaar.”
Wat zijn de grootste uitdagingen voor scholen bij de implementatie?
De kernvraag is: hoe organiseer je digitale geletterdheid binnen de school? SLO schrijft geen aparte vakken voor, dus scholen hebben de vrijheid om zelf te bepalen in welke vakken de kerndoelen terugkomen. Scholen moeten daar dus goed over nadenken. En ook over waar overlap en ruimte zit tussen vakken en hoe een school wil werken aan professionalisering. Een belangrijke: wat is er nodig bij een school, een docententeam en bij secties om digitale geletterdheid te implementeren qua kennis en houding?
Wat heeft jouw persoonlijke voorkeur?
Het is prima om het in één vak aan te bieden als je daar als school goed mee uitkomt. Het wordt er wel sterker van denk ik als je het vakoverstijgend doet. Je krijgt daardoor meer mensen mee en het zorgt ervoor dat docenten wel digitaal geletterd móéten zijn. Daarnaast is het mooi dat alle leerlingen er overal mee in aanraking komen. Niets is erger dan een vaardigheid aangeleerd te krijgen bij een vak en dat je die vaardigheid niet ziet terugkomen bij andere vakken. Dan blijft het los zand.
Hoe zie jij de rol van Cedergroep?
Het is mooi dat veel Cederscholen al bezig zijn met digitale geletterdheid, maar er zijn verschillen. Sommige scholen lopen voorop, andere zijn bezig de basis op orde te krijgen. We kunnen denk ik nog meer gebruik maken van de expertise en ervaring die er op de scholen is. Het zou goed zijn als er Cederbreed meer kennisdeling komt, bijvoorbeeld via workshops en het delen van leerlijnen.
‘Je wil een leerling digitale vaardigheden aanleren, en dan moet je als docent ook zelf digitaal geletterd zijn’
Wat is er nodig om de basis op orde te krijgen?
Het begint met een gezamenlijke visie: wat verwachten we als scholengroep van onze leerlingen? De verdieping mag per school verschillen, maar het zou fijn zijn als de basis op alle Cederscholen gelijk is. Daarnaast is docentprofessionalisering essentieel voor een solide basis. Voor bepaalde technische vaardigheden hebben sommige docenten meer ondersteuning nodig. Op die manier wordt digitale geletterdheid niet gedragen door slechts een paar docenten, maar schoolbreed verankerd.
Wat vind je daarbij belangrijk?
Docenten moeten niet alleen lesgeven met digitale middelen, maar leerlingen ook echt digitale vaardigheden aanleren. Als je als docent lesgeeft met digitale middelen wordt een leerling daar namelijk niet per se digitaal geletterd door. Waar het mij om gaat: je wil een leerling digitale vaardigheden aanleren, en dan moet je als docent ook zelf digitaal geletterd zijn.
Je gaf eerder aan dat docenten soms de regie los moeten laten. Wat bedoel je daarmee?
Digitaal geletterd zijn, betekent ook dat je als docent durft toe te geven dat je niet alles weet. Technologie ontwikkelt zich razendsnel. Het is belangrijk dat zowel leerlingen als docenten een leermindset hebben en niet bang zijn om nieuwe dingen uit te proberen of iets op te moeten zoeken. Je hoeft niet alles in de les te ontdekken, maar je moet als docent wel bereid zijn om nieuwe kennis op te doen.
Zijn er scholen binnen de Cedergroep die als inspirerend voorbeeld kunnen dienen?
Het HLW is goed op weg. Zij hebben een sterke leerlijn digitale geletterdheid ontwikkeld en bieden daarnaast extra activiteiten, zoals een naschoolse Techclub. Ook besteden ze aandacht aan de sociale kant, door bijvoorbeeld rolmodellen in te zetten. Hierdoor zien leerlingen: ‘Hé, dat kan ik ook!’ Dat is wat je wil: dat alle leerlingen ermee in aanraking komen. Daarna kunnen ze zelf een keuze maken of ze ermee verder willen.
Wat adviseer je scholen nu te doen, gezien de onzekerheid rondom de kerndoelen?
Mijn advies is: wacht niet af, maar ga door. Digitale geletterdheid verdwijnt niet meer in het onderwijs. Andere landen, zoals Engeland, Finland en Estland, lopen voorop. We hebben de verplichting om binnen Europa een voortrekkersrol proberen te houden. Dus: aan de slag, er liggen zoveel mooie kansen!