Interview
Reflectie op het VO-congres met Wilfred Vlakveld
‘AI is geen natuurkracht die ons overkomt’
Met de razendsnelle opkomst van kunstmatige intelligentie in het onderwijs, rijst de vraag: hoe ervaren we deze nieuwe realiteit als scholen? Tijdens het jaarlijkse VO-congres op 27 maart stond het thema digitalisering centraal, met een prominente plek voor AI. Wilfred Vlakveld, rector van het HLZ en voorzitter van de Kenniskring ICT, was aanwezig en blikt terug: “We worstelen allemaal met de opgave: wat te doen met AI in ons onderwijs?”
Met de razendsnelle opkomst van kunstmatige intelligentie in het onderwijs, rijst de vraag: hoe ervaren we deze nieuwe realiteit als scholen? Tijdens het jaarlijkse VO-congres op 27 maart stond het thema digitalisering centraal, met een prominente plek voor AI. Wilfred Vlakveld, rector van het HLZ en voorzitter van de Kenniskring ICT, was aanwezig en blikt terug: “We worstelen allemaal met de opgave: wat te doen met AI in ons onderwijs?”
Het congres opende met een boeiend panelgesprek met een aantal mensen uit het veld over AI. Vervolgens prikkelde onderwijsdenker Barend Last in zijn keynote speech de deelnemers met een aantal scherpe observaties over AI in het onderwijs. Wilfred: “Ik vond het verhaal van Barend echt spot on. Hij weet de vinger te leggen op waar het schuurt én waar de kansen liggen.”
Barend Last stelde de volgende vraag centraal: Wat “moeten” we nu eigenlijk met generatieve AI in het onderwijs? Hij verkende die vraag vanuit drie invalshoeken: onderwijs verstoord door AI, onderwijs óver AI en onderwijs mét AI.
Wilfred herkende veel in het verhaal van de spreker: “We zijn in het onderwijs inderdaad nog te veel gericht op hoe AI ons onderwijs verstoort”, zegt Wilfred. “We houden ons bijvoorbeeld bezig met detectietools tegen plagiaat. Maar Barend stelt terecht: als een leerling een opdracht met AI kan maken zonder écht iets te leren, dan klopt die opdracht niet meer. Daarmee wordt het een onderwijskundig vraagstuk.”
In plaats van harder te straffen of strikter te controleren, pleit Barend voor beter ontwerpen van opdrachten. Onderwijs moet leerlingen helpen leren wanneer en waarom je AI inzet – en net zo goed, wanneer je dat juist niet doet. Wilfred: “Dat vraagt om kritisch nadenken en om zelfreflectie. Leerlingen moeten leren wanneer ze AI wel of niet gebruiken.”
Barend Last
Meer dan techniek
Naast de praktische kant, zoomde de keynote speaker in op een fundamentelere laag: onderwijs over AI. Hij citeerde Carl Sagan: “We leven in een samenleving doordrenkt van technologie, terwijl bijna niemand begrijpt hoe die technologie werkt.” En dat, zei hij, is vragen om problemen.
Wilfred: “Barend waarschuwde dat we AI nu nog te veel instrumenteel benaderen. Hoe werkt het? Wat kun je ermee? Maar hij pleit voor een existentiële benadering: wat betekent het om mens te zijn in een wereld doordrenkt van technologie? Daar ligt volgens hem – en ik ben het daarmee eens – een taak voor het onderwijs.
Het gaat dus niet alleen om het leren gebruiken van tools, maar om het voeren van het gesprek. Over waarden. Over ethiek. Over menszijn.”
‘AI inzetten is geen neutrale keuze. Je moet je afvragen welk doel het dient.’
AI als hulpmiddel
De derde invalshoek van Barend ging over onderwijs met AI: hoe kunnen AI-tools het werk van leraren ondersteunen? Wilfred: “AI kan je echt werk uit handen nemen. Denk aan lesvoorbereidingen, leermaterialen, toetsanalyses. Maar – en dat benadrukte Barend ook – alleen als we zélf aan het roer blijven staan.”
Daarmee raakt hij aan een ander belangrijk punt: ethiek. AI inzetten is geen neutrale keuze. Wilfred: “Je moet je afvragen: welk doel dient het? Wat betekent het voor de privacy van docenten en leerlingen? Wat doet het met het milieu? Die vragen moeten we blijven stellen.”
Van inspiratie naar actie
In de middag volgde Wilfred twee workshops. De eerste ging over het ontwikkelen van lesmateriaal met behulp van AI, onder leiding van Marieke van Osch, onderwijskundige bij Move.nu. “Zij liet voorbeelden zien die waren ontwikkeld door het kennisplatform VO-content. Die kunnen we morgen al op onze scholen inzetten.”
Bij de tweede workshop die hij volgde kwamen collega-leidinggevenden bij elkaar over de vraag hoe je het gesprek over AI op je school voert. Wilfred: “De conclusie was helder: je moet dit gesprek met je hele team voeren. Faciliteer dat. Neem de tijd. Laat ruimte voor zorgen én voor enthousiasme.”
Wat hij zelf meeneemt van deze gesprekken? “De vraag die bij mij blijft hangen is: Hoe wordt het onderwijs beter van AI? In de Kenniskring ICT is dat een vraag die de komende tijd steeds belangrijker zal worden. Als ik op het VO-congres rondloop, merk ik dat we als scholengroep al goed bezig zijn. Samen met Jan Mulder van het HWC ga ik nu een richtlijn AI opstellen die we presenteren aan het college van rectoren. Het doel? Kaders bieden. Want zonder kaders wordt het beangstigend. Maar mét kaders kunnen we constructief vooruit.”
Wilfred neemt tot slot het volgende mee van het verhaal van Barend: “AI is geen natuurkracht die ons overkomt. Het is geen script dat zich vanzelf ontvouwt. Wij maken keuzes. Over hoe afhankelijk we willen zijn. Over welke waarden voorrang krijgen. Over wat voor onderwijs we willen geven. Ik kijk ernaar uit daar de komende tijd met de Kenniskring ICT en op onze school mee aan de slag te gaan.”