Tweegesprek Marga en Heleen
‘Goed luisteren en de juiste vragen stellen’
Hoe krijg je je team in beweging bij een grote onderwijsverandering? Welke uitdagingen kom je onderweg tegen en welke rol neem je daarin als schoolleider? Marga Hoohenkerk, teamleider VeenLanden College in Vinkeveen en Heleen Albers, teamleider bovenbouw CSB kregen er allebei mee te maken. Een tweegesprek met twee ervaren teamleiders.
Welke onderwijsontwikkeling is er op jullie school doorgevoerd?
Heleen: “In 2018 hebben we met elkaar een nieuwe visie op onderwijs ontwikkeld. Dat kwam voort vanuit de urgentie om ons beter te profileren in een stad waar de concurrentie tussen scholen groot is. De vraag die centraal stond was met welke visie we onze leerlingen het beste konden voorbereiden op de maatschappij. Het uiteindelijke antwoord daarop was ‘Betekenisvol Onderwijs’.”
Marga: “Wij zijn in 2016 gestart met Gepersonaliseerd Onderwijs, eerst in twee brugklassen. Het Gepersonaliseerde Onderwijs hebben we vormgegeven naar de ideeën van Kunskapsskolan, pas vorig jaar zijn we officieel partnerschool geworden. Nu volgen alle leerlingen op de locatie Vinkeveen deze manier van onderwijs. Het staat nu echt.”
Heleen Alberts
Marga Hoohenkerk
Hoe hebben jullie gezorgd voor draagvlak?
Heleen: “Door er veel tijd voor in te ruimen. We hebben er dat schooljaar alle studiedagen voor gebruikt, en ook bij vergadermomenten was het een vast agendapunt.”
Marga: “Welke verandering moest er bij jullie plaatsvinden?”
Heleen: “Er was behoefte binnen het team om op een diepere laag onderwijs te geven. Daarom moest er een nieuwe onderwijsvisie komen. Wij hadden als schoolleiding en middenmanagement de piketpaaltjes uitgezet, maar de uitdaging lag er natuurlijk in hoe iedereen zich daar eigenaar van ging voelen.”
Marga: “En hoe hebben jullie dat gedaan?”
Heleen: “We zijn als schoolleiding zelf op een tweedaagse scholing gegaan en we hebben een procesbegeleider in de arm genomen. Iedere schoolleider had vervolgens een zogeheten atelier onder zijn hoede, waarin ideeën konden worden gedeeld. En collega’s konden in arena’s hun plannen presenteren. Die termen waren passend bij het open proces dat het was. En hoe verliep dat bij jullie?”
Marga: “Onze start was eigenlijk een onverwacht cadeau. Tot 2016 volgde de kleine locatie in Vinkeveen hetzelfde onderwijsprogramma als de grote vestiging in Mijdrecht. Dat leverde nogal eens discussies op, omdat we zo verschilden van elkaar. Totdat de schoolleiding ons vertelde dat we in Vinkeveen een eigen gezicht aan de school mochten geven. Dat bood mogelijkheden.”
Heleen: “Waar zijn jullie begonnen?”
Marga: “We hebben als teamleiders drie facultatieve bijeenkomsten georganiseerd vanuit de vraag wat we terug willen zien in ons onderwijs. Daar kwamen grote begrippen uit als motivatie en meer eigenaarschap bij leerlingen. Maar er ontstond ook een soort draagvlak. De omslag kwam bij een landelijke bijeenkomst over de toekomst van het vo, waarin we merkten dat we ook met de nieuwe plannen achterliepen op wat er landelijk speelde. Toen werd de urgentie pas echt voelbaar hoe we beter en leuker onderwijs voor onze leerlingen konden geven. Gepersonaliseerd Onderwijs/Kunskapsskolan paste daar het beste bij.”
Heleen: “En hoe bracht je dat concept de school in?”
Marga: “We hadden geen procesbegeleider zoals jullie, maar hebben steeds in vergaderingen aan collega’s commitment gevraagd voor wat we gingen doen. We zijn wel vanaf de start begeleid door mensen van Kunskapsskolan.”
Heleen: “Ik hoor veel overeenkomsten met ons proces; met het verschil dat bij ons de bijeenkomsten niet facultatief waren. We hebben wel collega’s – docenten en het OOP – zelf laten kiezen in welk atelier ze wilden plaatsnemen. Ook hebben we leerlingen gevraagd mee te denken; die weten eigenlijk altijd het beste antwoord op onderwijsvragen.”
‘Ik praat niet graag over weerstand, want ik weet ook dat mensen in het onderwijs altijd gericht zijn op ontwikkeling’
Kregen jullie ook met weerstand te maken?
Heleen: “Verandering blijft altijd best ingewikkeld voor mensen. Zeker als je al langer in het onderwijs zit. Maar ik praat niet graag over weerstand, want ik weet ook dat mensen in het onderwijs altijd gericht zijn op ontwikkeling.”
Marga: “Mee eens. Bij ons was er een enkele docent die aan het eind van zijn of haar onderwijscarrière stond en niet mee wilde in de verandering. Maar de meeste weerstand kwam niet van binnenuit. Ons enthousiasme over het Gepersonaliseerde Onderwijs werd niet breed gesteund door de collega’s van de andere locatie. Dat was jammer en heeft best wat energie gekost.”
Hoe zijn jullie met de onvrede omgegaan?
Heleen: “Het is belangrijk om naar mensen te luisteren, dingen aan te dragen en opnieuw te luisteren. En je moet ook niet bang zijn om terug te gaan naar de tekentafel.”
Marga: “We zijn met een groepje enthousiaste mensen begonnen, die lesgaven aan de twee brugklassen. Maar dat kende wel een olievlekwerking. In de docentenkamer zagen ook bovenbouwdocenten die nog geen lesgaven aan de twee brugklassen waarmee we bezig waren. Die werden steeds enthousiaster. Nu we zeven jaar verder zijn en de resultaten goed zijn, is er ook meer enthousiasme vanuit de andere locatie.”
‘Er mislukken dingen, en ik ben blij dat dat mag in zo’n proces’
Hoe wordt zo’n visie vervolgens ook goed in de praktijk gebracht?
Marga: “Dat is niet altijd eenvoudig, bijvoorbeeld omdat roosters niet passen, of omdat dingen niet lekker lopen. We hebben nu op de locatie Vinkeveen drie mensen aangesteld die collegiale consultaties gaan doen. Docenten mogen zelf aangeven wie ze in hun les willen laten meekijken. Dat werkt.”
Heleen: “We werken ook met collegiale consultatie. We hebben twee schoolopleiders die goed in het team liggen en dit heel goed kunnen. We worden als schoolleiding toch vaak meer als beoordelend gezien. Onze rol is anders. We faciliteren en monitoren. Als schoolleider zorg je ervoor dat een collega zich kan ontwikkelen, en als het misgaat, luister je en ga je naast een collega staan.”
Marga: “Ja, je biedt een luisterend oor. En je stelt de juiste vragen om iemand op weg te helpen.”
Had de ingezette verandering ook effect op de uitstraling van de school?
Marga: “Jazeker. Er zijn nieuwe collega’s die echt bewust zijn komen solliciteren, omdat ze geïnspireerd raakten door ons onderwijs.”
Heleen: “We hebben onze visie onder andere vertaald in het onderwijsprogramma Millenium Skills. Dat heeft echt een olievlekwerking gehad. Bij sollicitaties is het altijd onderwerp van gesprek. Mensen willen echt iets bijdragen aan ons onderwijs.”
Millenium Skills CSB
Als je terugblikt, wat zou je anders doen?
Marga: “Alle clichés van ‘er zijn beren op de weg’, en ‘je komt pieken en dalen tegen’ zijn waar. Er mislukken dingen, maar ik ben ook blij dat dat mag. Iets mag doodbloeden, dat hoort erbij. Uiteindelijk moet je zoeken naar een balans. Laten zien of je de leerdoelen hebt behaald kan door het afnemen van een schriftelijke toets, maar dat hoeft niet altijd. Er zijn heel veel andere manieren om dat aan te tonen.”
Heleen: “Ik zou denk ik een nog grotere rol aan leerlingen geven en ouders nog meer betrekken. Iedere verandering begint met één stapje, en de volgende volgt vanzelf. Dat is het mooie van zo’n proces.”